|
Srđan Puhalo 2005
Samoubistvo
SAMOUBISTVO
Od trenutka kada je prvi čovjek digao ruku na sebe, problem samoubistva ne prestaje da zaokuplja ljudski rod. Kroz istoriju ljudi su različito gledali na samoubistvo. Stari Grci i Rimljani su blagonaklono i sa poštovanjem odnosili se prema samoubistvu. Jedno od najpoznatijih samoubistava potiču iz tog perioda, sjetimo se Sokrata ili Kleopatre. Budizam je na samoubistvo gledao kao boguugodan čin.
Jedan od terapeuta egzistencijalista je proglasio terapiju uspjelom i kada se njegova pacijentkinja ubila, jer to je bio njezin izbor
Sa pojavom hrišćanstva i njegovim širenjem, kao i islama dolazi do mijenjanja stavova o samoubistvu. Samoubistvo se posmatra kao suprostavljanje Bogu jer jedinio on daje ali i oduzima život. Samoubice se sahranjuju izvan groblja , sveštenici ne dolaze na sahranu, dok se imovina samoubice dijeli. Neki od ovih običaja su se zadržala i na ovim prostorima. Takodje, neka istraživanja na zapadu pokazala su da rodbina samoubica prima manje saučešća nego kod onih koji su umrli zbog bolesti ili nesretnim slučajem. Istraživanja takodje pokazuju da ljudi koji su pokušali samoubistvo dobijaju mnogo manje saosjećanja i podrške, od ljudi koji su bolesni ili su nastradali. Samoubice i njihove porodice kao i oni koji su pokišali da se ubiju ovim činom su žigosani za čitav svoj život.
JUČE, DANAS, SUTRA
Do devetog mjeseca ove godine u Republici Srpskoj izvršeno je 259 samoubistava, dok ih je u 2001 godini bilo 343. Ove podatke treba uzimati sa rezervom jer u pokušaju da se dođe do tačnog broja samoubistava u Republici Srpskoj za određenu godinu nailazio sam na različite podatke. Stručnjaci smatraju da na svako samoubistvo dolazi deset pokušaja samoubistva. Ovo samo pogoršava i onako lošu situaciju.
Prema podacima iz 1984 godine na sto hiljada stanovnika u Bosni i Hercegovine bilo je oko 11 samoubistava, i u poredjenju sa drugim republikama bivše SFRJ nalazila se u sredini. Najveća stopa samoubistava u tom periodu zabilježena je u Sloveniji, a najmanje u Makedoniji i Kosovu. U protekle tri godine na sto hiljada stanovnika imali smo preko 20 samoubistva. Ovi podaci nam govore da se broj samoubistava u RS udvostručio u odnosu na 1984 godinu.
SOCIO-PSIHOLOŠKA ISTRAŽIVANJA
Psiholozi, sociolozi, psihijatri baveći se samoubistvima otkrili su niz činilaca koji mogu da utiču na povećenje broja samoubistava ili smanjenje tog broja. Samoubice u najvećem broju slučajeva nisu osobe koje su psihički oboljele. Neka istraživanja su pokazala da u zemljama koje imaju veliki broj duševnih bolesnika ima veoma malo samoubistava. Najveći broj samoubica su obični ljudi iz našeg komšiluka koje vidjamo svaki dan i za koje nikada ne bi smo predpostavili da će dići ruku na sebe.
U našem narodu je rasprostranjeno vjerovanje da porodice u kojima se već neko ubio, mnogo podložnije samoubistvima nego one porodice u kojima nije bilo slučajeva samoubistva. Ovo mišljenje je pogrešno i nije potvrdjeno u istraživanjima.
Istraživanja su pokazala da za vrijeme ekonomskih kriza dolazi do povećanja broja samoubistava. Postoje i činjenice koje ne idu ovoj tezi u prilog. Znamo da je u SFRJ najveća stopa samoubistava zabilježena u Sloveniji koja je bila najrazvijenija od svih republika, s druge strane najmanja stopa samoubistava bila u Makedoniji i Kosovu koje su po razvijenosti u odnosu na druge republike bile na začelju. Istraživanja u svijetu pokazuju da je broj samoubistava mnogo veći ekonomski razvijenijim zemljama (SAD, Švedska, Danska), nego u zemljama gdje je životni standard veoma mali.
Velika pomjeranja stanovništva usled ratova, prirodnih katastrofa ili ekonomskih kriza dovode do povećanja broja samoubistava. Takodje mnogo više na sebe dižu ruku osobe koje su se razvele ili žive kao samci, ali i osobe bez djece.
Ono što se moše primjetiti i u RS a slaže se sa podacima dobijenim od stručnjaka jeste da je stopa samoubistava mnogo veće u velikim gradovima, nego na selu. Starije osobe i muškarci imaju više šanse da sebi oduzmu život nego mladi i žene.
Uz sve ovo ne smijemo zaboraviti rat i ratno okruženje, koje je u velikoj mjeri uticalo na svakog pojedinca ali i na društvo uopšte. Često se govori o postraumatskom sindromu kao o jednom od bitnih faktora koji utiče na porast broja samoubistava u RS. Nemogućnost odbrambenih mehanizama da se izbore sa nekim traumatičnim dogadjajem dovodi do toga da čovjek digne ruku na sebe.
Usudio bih se tvrditi da je život na ovim prostorima u poslednjih desetak godina jedna velika trauma koja stalno i intenzivno pokušava da slomi naše mehanizme odbrane, što uvijek vodi ponašanju koje opasno po individuu. Ne možemo osporiti uticaj postraumatskog sindroma na povećanje broja samoubistava u RS ali ne možemo sva ta samoubistva pripisati samo njemu. Osim toga podaci o broju samoubistava u RS pokazuju da je najveći broj samoubica stariji od 50 godina koji najčešće nisu učestvovali u ratnim dejstvima.
Kada sagledamo samo jedan dio faktora koji su povezani sa javljanjem samoubistava, lako će mo doći do zaključka da je RS zamlja u kojo je veoma teško živjeti.
PSIHOLOŠKI ASPEKTI SAMOUBISTVA
Sa psihoanalizom počinje intenzivno da se proučava fenomen samoubistva. Frojd pod uticajem Prvog svetskog rata iznosi svoju teoriju o nagonu za životom (Eros) i nagonu za smrću (Tanatos). Samoubistvo je posledica pobjede Tanatosa nad Erosom. Ova teorija je ubrzo napuštena i prevazidjena ali psihoanaliza je pokazala da je djetinjstvo, naročito prvih šest godina, veoma bitno za dalji razvoj čovjeka. Takodje psihoanaliza je u prvi plan istakla odnos roditelja, naročito majke i dijeteta kao jedan od presudnih faktora za normalan razvoj čovjeka. Ne adekvatan odnos izmedju majke i djeteta ima ogromne posledica na psihički razvoj djeteta. Mnoga istraživanja samoubistava su potvrdile ovo učenje. U porodicama u kojima je neko od roditelja alkoholičar, narkoman ili se nasilno ponaša ima mnogo više samoubistava nego u porodicama koje dobro funkcionišu. Takodje osobe koje su odrasle bez jednog od roditelja ili čiji su roditelji razvedeni mnogo češće dižu ruku na sebe, nego osobe koje su odrasle sa obo roditelja. Pored Frojda samoubistvom su se bavili i Adler, Karen Hornaj, Jung i mnogi drugi psihoanalitičari i analitičari.
Egzistencijalistički psiholozi su uzburkali javnost svojim vidjenjem samoubistva. Oni su učili da je samoubistvo stvar slobodnog izbora pojedinca. Jedan od terapeuta egzistencijalista je proglasio terapiju uspjelom i kada se njegova pacijentkinja ubila, jer to je bio njezin izbor. Ovo je izazvalo mnogo rasprava ali i otvorilo niz pitanja. Na mnoga od njih još nije nadjen odgovor.
Kada je Gete napisao "Jade mladog Vertera" u Evropi se pojavila epidemija samoubistava. Socijalni psiholozi su primjetili da broj samoubistava raste, kada mediji objave vijest o samoubistvu neke poznate ličnosti. Izgleda da imitacija, identifikacija i sugestija imaju velikog uticaja na potencijalne samoubice, naročito mladje. Društveni pritisak i konformizam, kao što vidimo, može da utiče na odredjeni tip ličnosti.
ŠTA NAM JE ČINITI?
Ni jedna od ovih teorija kao i mnoga istraživanja nisu dala konačan odgovor zašto se ljudi ubijaju mada su svaka na svoj način pomogla da što bolje svatimo taj fenomen. Starost, depresija, gubitak voljene osobe, bolest ili usamljenost jedan su od najčešćih faktora koje dovode do samoubistva. Prepoznati potencijalnog samoubicu je veoma teško i ne postoje psihološki instrumentii koji su toliko pouzdani da bi se na njih oslonili.
Poboljšanjem materijalnog stanja stanovništva, većom brigom države za pojedinca i stvaranjem klime u kojoj se pojedinac neće osjećati usamljeno i zaboravljeno sigurno bi dovelo do smanjenja samoubistava u Republici Srpskoj.
Otvaranjem SOS telefona u kojima bi radili stručnjaci ali i obučeni volonteri, moglo bi da pomogne mnogim ljudima. Njihova uloga je jasna omogućiti potencijalnom samoubici razumjevanje, saosjećanje ali pružiti i informacije o stručnoj pomoći. SOS telefoni bi pored teraspeutskog imali i preventivni značaj. Zajedno sa stručnjacima u osnovnim i srednjim školama, studentskim poliklinikama ali i u domovima zdravlja oni bi činili mrežu koja bi radila na prevenciji i terapiji samoubistava.
Takodje u svijetu se otvaraju i centri za intervencije u krizi. To su centri koji se nalaze izvan bolnica i koje bi se najviše bavile osobama sa trenutnim "životnim" krizama, a manje sa teškim psihičkim i organskim oboljenjima. Samim tim što nisu bolnice i što se ne nalaze u bolničkom krugu, prema ovim ustanovama gradjani imaju manji otpor i lakše se odlučujui da potraže pomoć. Takodje ove ustanove imaju veliku mobilnost i mogu se seliti iz jednog kriznog područja u drugi.Svi oni zajedno sa stručnjacima iz bolnica i centara za mentalno zdravlje mogli bi značajno da smanje broj samoubistava u Republici Srpskoj.
Sve dotle dok se na samoubistvo gleda kao na problem pojedinca i njegove porodice, ili ponekog stručnjaka (Don Kihota ), bitka protiv ovog zla biće izgubljena.Kada ovo postane društveni problem i kada se u borbu sistematski i aktivno uključi i država sa svojim institucijama zajedno sa nevladinim organizacijama i medijima možemo očekivati poboljšanje.Albert Kami je jednom prilikom izjavio da u filozofiji postoji jedan ozbiljan problem a to je samoubistvo, ali ne možemo od naših "vodja "očekivati da i o tome misle, imaju oni prečih stvari.
|
Prijavite se
Registruj se
FAQ
Pretraga
