banjalukaforum.com

juni 1944, ispred Skupstine: defile jedinica Srpskog dobrovoljackog korpusa SDK, poznatijih kao "Ljoticevci" pred kvislinskom vladom, ciji premijer Milan Nedic stoji u sredini ove slike sa spustenim sesirom. Ljudstvo SDK je opremljeno italijanskom opremom koju su dobili od Nemaca nakon kapitulacije fasisticke Italije prethodne jeseni. Impozantan broj prisutnih funkcionera tadasnjeg kvislinskog rezima, i sama parada, kao da svedoce o svojevrsnom autizmu ovih ljudi: do dolaska sovjetske Crvene armije i Titove NOVJ - i neumitnog kraja zivota vecine njih - deli ih jos samo 4 meseca...

Rusi u Beogradu: glavni stab Ruskog Zastitnog Korpusa, nemacke formacije sastavljene od Rusa, predratnih emigranata ili ratnih zarobljenika koji su promenili stranu, nalazio se u danasnjoj ulici Neznanog junaka. Ispod natpisa na nemackom i orla sa kukastim krstom, nalazi se i natpis na ruskoj cirilici. Ovo je snimak legendarnog Riste Marjanovica iz leta 1944. godine, nekoliko meseci pre nego sto ce njihovi sunarodnici iz pravca Avale, uz grmljavinu "Kacusa" isterati Nemce iz Beograda.

prema ovim ljudima, Sovjeti su bili posebno nemilosrdni. Pripadnici RZK su groznicavo hrlili na Zapad da se predaju Amerikancima i Englezima, koji su ih hladnokrvno vratili u SSSR. Jedan Britanac, svedok takve isporuke, je napisao o strahu koji je tada video: "Gori od puta u pakao, bio je samo izraz lica ljudi koji znaju da idu u pakao"

Teske borbe za zauzimanje Beograda zivotom je platilo vise hiljada sovjetskih i jugoslovenskih vojnika. Unisteni sovjetski tenk ispred zeleznicke stanice svedoci o toj bici. Snimljeno 21. oktobra 1944.

Unisteni sovjetski tenk ispred zgrade danasnjeg ministarstva spoljih poslova Srbije u Kneza Milosa na cosku sa Bircaninovom. Na ovom mestu su se vodile teske borbe za zauzimanje tog bloka zgrada u kojima je izginulo dosta sovjetskih, nemackih i jugoslovenskih vojnika. Danas je ovde prometna beogradska ulica.

isto mesto, fotografisano iz drugog ugla. Jutro 20. oktobra 1944, bitka je zavrsena, u Beogradu vise nema Treceg rajha. Oznaka nemackog radio Beograda tek ceka da, posle tri i po godine, bude skinuta sa procelja zgrade. Na ovoj fotografiji se vide ostecenja na zgradi na cosku Bircaninove i K.Milosa koja postoji i danas, kao i zdanje sadasnje ambasade Poljske u pozadini... Snimak je nacinio fotoreporter Politike, cuveni Vlada Limic.

Beogradjanka polaze cvece na grobove sovjetskih vojnika, izginulih u jurisu na zgradu Sender Belgrada, danasnje Ministartsvo spoljnih poslova u Kneza Milosa koje se vidi na prethodne dve fotografije. Ulica u pozadini je Bircaninova, a zgrada vise ne postoji - na njenom mestu sada stoji ulaz u kompleks Ministarstva odbrane. Na mestu gde su bili ovi grobovi, danas se nalazi velika stambena visespratnica na cosku Kneza Milosa i Bircaninove.

vojnici Titove NOVJ traze zaklon pored sovjetskog tenka, dok nose ranjenika, od mitraljeske vatre koja stize sa Trga republike kroz Makedonsku ulicu. Ovo je danasnja raskrsnica kod Doma Omladine koji se nalazi na mestu ovih kuca levo. Obe zgrade sa desne strane postoje, ova velika je Muzicka skola Stankovic pored koje je ulaz u Terazijski tunel.

Osnovna skola Kralj Petar I, ostecena tokom teskih borbi u centru grada, jutro 20. oktobra 1944. Na snimku Politikinog fotografa V.Limica vide se vojnici sovjetske Crvene Armije i njihov kamion ZIS ispred ulaza u skolu. Preostali nemacki vojnici su se prethodne noci povukli sa poslednjeg uporista na obliznjem Kalemegdanu preko Save, cime je Beograd konacno bio oslobodjen od nacista.

Jos jedna nemacka olupina na beogradskoj kaldrmi: u Karadjorjdevoj ulici, ispod danasnjeg mosta, partizani i Beogradjani razgledaju osteceni tenk francuskog porekla Reno 35. Zgrade u pozadini i danas izgledaju potpuno identicno, a tacno sa ove lokacije su poslednji vojnici Treceg rajha napustili centar Beograda u noci izmedju 19. i 20. oktobra 1944. Snimak Riste Marjanovica.

grupa partizana u Molerovoj ulici na cosku sa Njegosevom, tokom borbi za oslobodjenje grada, najverovatnije ljudstvo 1. proleterske brigade NOVJ. Osim prve dve zgrade sa leve strane, ostatak zgrada u ovoj ulici, sve do Makenzijeve u dnu slike - postoji i danas.

Kraj: dok Beogradjani znatizeljno posmatraju, sovjetski vojnici i Titovi partizani sprovode kolonu nemackih vojnika, zarobljenih tokom bitke za Beograd, nekom od ulica na Vracaru. Rec je o ljudstvu takozvane Stetnerove grupe koja je pokusala proboj od Grocke ka centru Beograda tokom bitke za njegovo oslobodjenje, ali ih je 36. gardijska divizija Crvene armije zaustavila i slomila izmedju ulica Vojislava Ilica, Cvetkove pijace i danasnjeg naselja Brace Jerkovic.

Kraj: citulja objavljena u lokalnim nemackim novinama za vojnika Alojz Helerla koji je poginuo u ulicnim borbama u Beogradu 17. oktobra 1944.

americki fotograf magazina LIFE snimio je pripadnika Titove Jugoslovenske armije JA u holu Narodne skupstine: posebno zanimljiv detalj ove fotografije je oruzje koje nosi ovaj partizan. Rec je o americkom automatu UD42, izuzetno retkom oruzju koje je odredjenim grupama u Evropi iskljucivo dostavljala americka tajna sluzba OSS iz koje je ubrzo nastala famozna CIA.

Kralja Milana, ispred danasnjeg SKC, u pozadini Cvetni trg i pocetak Njegoseve ulice. Grupa aktivista u organizaciji novih komunistickih vlasti ide ka sabiralistu gde nosi pomoc Titovim vojnicima koji su ranjeni u borbama koje traju u obliznjem Sremu. Dok nose nevesto ispisane parole na panoima izmedju kojih se nalazi Titova slika, sa trotoara ih posmatraju Beogradjani.

Upecatljive fizionomije i pojave istaknutih Crnogoraca koji su dosli u Beograd u tradicionalnim nosnjama da odaju poslednju pocast ubijenom jugoslovenskom kralju Aleksandru I Karadjordjevicu, oktobar 1934. godine. Ova grupa je fotografisana u blizini Zeleznicke stanice, u Nemanjinoj ulici, prilikom dopremanja kraljevog tela iz Marseja u Francuskoj gde je ubijen, i prenosa u Oplenac gde je sahranjen. Uocljivo je i da svaki od ovih ljudi u prepoznatljivom maniru za pojasom nosi zadenut revolver. Iako su ovi Crnogorci u vidljivoj zalosti za kraljem, podela koju je u Crnoj Gori izazvalo ukidanje autonomne dinastije Petrovica i njeno ulazenje u okvir dinastije Karadjordjevica po okoncanju Prvog svetskog rata, bila je velika i sa dugim posledicama.

Prva masovna egzekucija u okupiranoj Srbiji 1941. godine, dogodila se 20. jula na brdu Gradište iznad sela Viševca, rodnog mesta Karađorđa Petrovića.
Nemci su razbili Palanačku partizansku četu i šesnaest zarobljenih boraca doveli u Palanku. Zarobljenici su bili u kasarni nekadašnjeg Petog konjičkog puka kraljice Marije Karađorđević. Onda su izvedeni da budu streljani kraj jednog plasta sena. Među nemačkim vojnicima koji su u streljačkom stroju čekali naredbu da obave egzekuciju, bio je i vojnik Jozef Šulc. Bio je pripadnik 714. nemačke divizije koja je tih dana operisala na području donje Jasenice. Neposredno pred naređenje, vojnik Šulc je istupio iz streljačkog stroja, i rekao: „Neću da pucam.“ Njegov pretpostavljeni odmah ga je osudio na smrt. Njegovi saborci i sunarodnici su ga streljali zajedno sa 16 srpskih mladića.

JVuO je bila jugoslovenska vojska, nastala od nepredatih delova oficira i vojnika. To se vidi iz vise cinjenica: zadrzane su uniforme iz KJ, cinovi, JVuO je bila potcinjena Vrhovnoj komandi prvo u Londonu, a od 1942. Vrhovna komanda je u Jugoslaviji, kralj Petar II je i dalje bio vrhovni komandant jugoslovenske oruzane sile, general Mihailovic je bio ministar u Vladi koja je bila sacinjena od Srba, Hrvata i Slovenaca. Mihailovic nije bio politicar, vec profesionalni vojnik koji je sledio zakletvu kralju Petru II i jugoslovenskoj otadzbini. Zastava 41. pesadijskog puka je postala zastava Vrhovne komande, a to je bila jugoslovenska, a ne srpska zastava. Srbi su bili najbrojniji u cetnicima, a to i nije cudno jer su Srbi bili i najbrojniji narod u Kraljevini Jugoslaviji. Odmah posle njih vazno mesto zauzimali su slovenacki cetnici, nazvani jos i Plava garda mada oni sebe nikada sebe tako nisu zvali. Crnogorce svrstavam u Srbe, tako da mislim da nema potrebe da ih posebno isticem o njihovoj ulozi u JVuO. Postojao je veliki broj muslimana koji je bio u cetnicima. Dovoljno je reci da je potpredsednik CNK bio Mustafa Mulalic. Hrvata je bilo najmanje, ali vredni su paznje projugoslovenski orijentisani Hrvati: kapetan Zvonimir Vuckovic, porucnik Ivo Jankov, kapetan Kresimir Vranic itd.

Nikad vidjena fotografija snimljena u bosanskom mestu Vlasenica, krajem 1941 ili pocetkom 1942. Prikazana je sahrana Tihić Asima, pripadnika Zelenog kadra - lokalne muslimanske milicije, kome počast odaju nemački vojnici, zajedno sa ustašama iz zloglasne Crne legije. Veoma upecatljiv istorijski materijal koji prikazuje saradnju Nemaca, ustaša i Zelenog kadra u borbi protiv srpskih milicija sastavljenih od seljaka pobunjenih pred pokoljima Crne legije, ili komunistickih odreda prispelih preko Drine po slomu sovjetske "Uzicke republike".

Stranica iz foto albuma nemackog oficira koji sam kupio prosle godine na aukciji u Nemackoj. Na stranici se vide tri fotografije snimljene u okolini Trebinja, u oktobru 1943. godine. Pedantni oficir nemackog Vermahta je pored svake slike dao i opis grupe koju je snimio. Pored Ajnzac grupe sastavljene od nemackih vojnika, tu su jos cetnici u marsu, lokalni Srbi, kao i jedna grupa partizana. Iako je na nekoliko mesta gde sam je do sada prikazao pokusano da se dokaze da je rec o zaplenjenoj fotografiji, cinjenica da se na njenoj pozadini nalaze precizno navedena imena i politicke funkcije partizanskih komandanata koji su tu snimljeni, ukazuje da je autor slike imao potpuno jasan uvid koga slika i ko su ti ljudi. Ova stranica pokazuje svu kompleksnost gradjanskog rata na prostoru bivse Jugoslavije koji se vodio unutar Drugog svetskog rata izmedju velikih sila, kao i cinjenicu da su u tom ratu pravljeni povremeni kompromisi i saradnja izmedju svih strana, u skladu sa situacijom i potrebama na terenu, iako je kasnija posleratna propaganda dala maksimalno uproscenu i crno-belu sliku sukoba samo dve strane, komunisticke i svih ostalih...

Partizani su na ovoj slici naoruzani, i to nemackim policijskim oruzjem, sto, opet, ne mora da znaci da ga hipoteticki nisu zarobili, ali u ovom citavom kontekstu vise deluje da su ga dobili iz magacina. Ipak, na poledjini su njihova imena i politicke funkcije (dvojica su politkomesari), a najvecu potvrdu da je ovde zaista rec o poziranju grupe partizana nemackom oficiru daje biografija jedinice kojoj su pripadali, izdata 1980-tih: o periodu kad je nastao ovaj snimak u toj knjizi postoji samo jedna nemusta recenica puna opstih fraza iz koje je jasno samo to da su se u toj fazi borili protiv cetnika. Period 1944. je tu vec detaljno opisan i pominju se borbe sa Nemcima...

Fotografija iz 1933. godine, iz zaostavstine nestale jevrejske populacije istocne Bosne, pronadjena u Muzeju holokausta u SAD. Nastala na Dan ujedinjenja Srba, Hrvata i Slovenaca, 1. decembra, u Vlasenici. Tu su najistaknutiji predstavnici srpskog, muslimanskog i jevrejskog stanovnistva sreza Vlasenica, dela Drinske banovine. Najveca ironija ove fotografije koja slavi Ujedinjenje lezi u cinjenici da je samo osam godina kasnije jedan deo ljudi sa fotografije bio medju glavnim predvodnicima uspostavljanja ustaske vlasti sa kojom su pocela masovna ubistva i progon drugog dela istih ovih ljudi koji su ovde prikazani kako sa njima slave ujedinjenje.

Inače, na fotografiji među muslimanima koji sede se nalaze i braća Kadići, veoma ugledna i bogata bosanska porodica, koji su 1934. godine bili akteri velikog korupcionaškog skandala, poznatijeg kao "Kadića afera", koji je odjeknuo u čitavoj Kraljevini Jugoslaviji i o kome se dosta pisalo u tadašnjoj štampi. U pitanju su bile mahinacije i zloupotreba službenog položaja u procesu agrarne reforme u organizaciji Huseina Kadića, poslanika u Narodnoj skupštini Kraljevine. Da nije došlo do rata, za ovo delo bi sasvim sigurno bio osuđen na višegodišnju robiju. U maju 1941. godine je bio jedan od ključnih organizatora tranzicije vlasti ka nemačkom okupatoru

O "Kadića aferi" se dosta pisalo, čak su organizovane i rasprave Narodne skupštine ovim povodom, jer su razmere pljačke i prevare države bile zaista ogromne... Tadašnji "Mobtel" ili "Luka Beograd". Kralo se oduvek Politika od 22.02.1934.

Za ljubitelje novije istorije & savremene avijacije: ostatak vertikalnog stabilizatora, "repa", jednog NATO aviona, u nekom dvoristu nedaleko od Beograda.

Skupi ratni otpad kao suvenir, tik uz ostavu i poslagana drva za grejanje. Negde drugo bi, u nekom vaznom muzeju, pricao svoju ozbiljnu pricu...

Radi se o delu vertikalnog stabilizatora aviona Mirage-2000 koji je oborila Vojska Republike Srpske u okolini Pala 1995.godine