Banjalučka "tirolska kolonija"
28.02.2014. • 20:43h ► 20:47h
Prva faza kolonizacije, koja je počela neposredno nakon okupacije, odvijala se na inicijativu katoličkih crkvenih krugova, uprave trapističkog samostana Marija Zvijezda kod Banjaluke i nekih muslimanskih zemljoposednika koji su želeli prodati svoje zemljište ili kolonizatore primiti kao kmetove na svoje posede.
Druga faza, koja je trajala od polovine 90-ih godina XIX veka, odvijala se uz napore bečkog dvora. Prvu fazu kolonizacije su obeležili Tirolci, čije je preseljenje u njima relativno poznatu Bosnu podržavao ministar finansija Benjamin Kalaj. Velike poplave su pogodile Tirol 1882.
Najviše su bile pogođene italijanske regije Trento, Veneto i Furlanija. Bujice su odnele ne samo kuće nego i čitava imanja, ostavljajući za sobom samo pustoš, glad i beznađe.
Tirolci su dobili prednost u kolonizaciji Bosne i Hercegovine. Zemaljska vlada je prvobitno planirala naseliti nenaseljene krajeve oko Tuzle, ali su finansije i nemogućnost dogovora bile razlog odustajanja od ovog plana. Oslobođeni turski posedi oko Konjica i nenaseljeni prostor u Mahovljanima kod Banjaluke su prihvaćeni kao rešenje za naseljavanje oko 200 tirolskih porodica.
Prva grupa kolonizatora je stigla u Mahovljane u jesen 1883. Smešteni su u privremeno šatorsko naselje na Petrićevcu. Svaka porodica je potom dobila po 12 dunuma zemlje koju je bilo potrebno iskrčiti i pretvoriti u tlo pogodno za poljoprivredu.
Tirolski Italijani koji su stigli 20. septembra 1883. u Mahovljane i obrazovali Tirolsku koloniju, odmah su počeli da šume pretvaraju u obradivo zemljište na kojem su se na savremen način bavili poljoprivredom i stočarstvom. Svako domaćinstvo je, osim povrtnjaka i voćnjaka, imalo i vinograd čije su čokote doneli iz domovine. Od grožđa su pravili poznato vino. Unapredili su uzgoj stoke, a posebno preradu mesa i proizvodnju mlečnih proizvoda.
Iako se kao cilj kolonizacije najčešće navodilo poljoprivredno uzdizanje domaćeg stanovništva i privredno i industrijsko delovanje kolonista je bilo vidljivo. Na području sreza Banjaluka su bile registrovane opekarske fabrike i zidarski obrti čiji su vlasnici bili Italijani iz Mahovljana.
Po formiranju imanja, Italijani u Mahovljanima su započeli pripreme za izgradnju katoličke crkve, koja je dovršena 1887. Crkva je dograđena i preuređena 1902. U okviru crkve je 22. aprila 1894. otvorena Rimokatolička osnovna škola koju su vodile sestre Dragocene Krvi Isusove.
Iz prvobitne Tirolske kolonije u Mahovljanima italijanski kolonisti su se naselili i na brdu Petrićevac, te u banjalučkim naseljima Budžak i Lauš.
Za razliku od svojih sunarodnika iz Mahovljana, koji su se bavili poljoprivredom, "banjalučki" Italijani su se pretežno bavili zanatstvom. Bili su nadaleko poznat i cenjeni kao zidari, građevinski preduzetnici i ciglari. Jedna od najpoznatijih porodica koje su se bavile građevinarstvom bila je porodica Soravija. Rodonačelnik banjalučkog ogranka ove porodice je Stefano Umberto Soravija, rođen u gradiću Vale di Kadore, oženjen Anom dal Asta, koja je, prema kazivanju potomaka, bila grofovska kći.
Ovaj brak porodica nije odobravala, pa su Umberto i Ana otišli u Nemačku, potom u Tuzlu i na kraju se nastanili u Banjaluci.
Po graditeljstvu je bila poznata i porodica Ridolfo. Na područje Banjaluke su došla braća Antonio i Osvaldo, zidari. Njihovi potomci su nastavili porodični posao i postali priznati graditelji. Među banjalučkim Italijanima zidari su bili još i Valentin del Bjanki, Benjamino Cukjati, Vitorio Delamea, Osvaldo Orlando, Ludoviko Misoni, Silvio Camolo, Leonardo Fabro, Domeniko Bertoti, Đuzepe Josip Urban i Valentin Toson.
Citiraj:
Cigla i vino
Del Mestri je poznata porodica koja se bavila proizvodnjom cigle. Zajedno sa suprugom Marijanom rođ. Degracija, grof Đan Vito del Mestri je u Banjaluku stigao iz grada Medea u provinciji Udine.
Imali su šestoro dece: Vitoriju, Marijanu, Luiđija, Đuzepea, Feličitas i Gvida. Bez obzira na plemićko poreklo, Đan Vito i njegova supruga Marijana su bili bliski običnim ljudima i svakodnevno su im pomagali. Na njihovom imanju su posao dobile mnoge italijanske porodice. Ciglanu su registrovali 13. avgusta 1892. Osim po proizvodnji cigle, bili su poznati i kao uzgajivači vinove loze i proizvođači vina.
(Aleksandra Stošić, "Banjalučki Italijani 1883-1941"Glasnik Udruženja arhivskih radnika RS, br V)
Prijavite se
Registruj se
FAQ
Pretraga
