|
Nije tesko primijetiti u nasim komentarima, da o istim stavrima imamo oprecna misljenja. Sa takvim misljenjima nismo rodjeni, ona su nastala kao posledica odgoja u porodici i sistema obazovanja, bolje receno obrazovnih sadrzaja koje izucavamo u nasim skolama, a sto ima svoga odraza na nasa politicka opredjeljenja, pojavu medjunacionalne mrznje, izrazite netolerancije, iskrivljenih vidjenja-predrasuda o pojedinim narodima, religijima itd,itd.
Zato mislim, da je doslo vrijeme da strani autori napisu jednu Balkansku istoriju, koja bi bila koliko toliko objektivnija od ove koju pisu nasi autori. Zasto tako mislim, najbolji primjer je sledeca analiza obrazovnih sadrzaja, koji odredjuju i nasa politicka opredjeljenja. Zah.
Podijeljena sadasnjost
Država Bosna i Hercegovina, nastala Dejtonskim mirovnim ugovorom 1995, sastavljena je od dva entiteta: Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine. Oba entiteta imaju sopstvene obrazovne sisteme, što im je garantovano Dejtonskim dokumentom. U oba entiteta nastava istorije u osnovnim i srednjim školama odvija se po različitim programima i različitim nastavnim materijalima, udžbenicima i literaturi. U nastavi istorije, u oba entiteta, postoji potpuno suprotno shvatanje prošlosti, izraženo i u nastavnom materijalu i u nastavnom procesu, dakle, predavanjima i časovima koje profesori drže učenicima i studentima. Pomenućemo samo neke, najupečatljivije, primjere takvog, suprotnog, shvatanja prošlosti.
Raznolika proslost
U Republici Srpskoj, učenici i studenti u školama i univerzitetima, uče da je srednjovjekovna Bosna imala srpski etnički karakter, jer o tome svjedoče istorijski izvori iz Srednjeg vijeka, poput samih vladara Bosne, vizantijskih pisaca, rimskog pape i drugih. Bosanski muslimani, međutim, u svojim školama i univerzitetima zastupaju tezu da je srednjovjekovna Bosna već tad imala poseban etnički karakter, dok hrvatski profesori svoje učenike i studente uče da je srednjovjekovna Bosna bila hrvatska zemlja.
Pet vjekova turske okupacije za Srbe uopšte, pa i one u Republici Srpskoj, predstavljaju najmračnije doba četrnaest vjekova dugog srpskog prisustva u jugoistočnoj Evropi. Srpski đaci i studenti uče da je to bilo vrijeme sistematskog uništavanja srpskog naroda i njegove kulture. S druge strane, bosanski muslimani period turske vladavine doživljavaju sasvim drukčije, kao vrijeme civilicacijskog uspona Bosne, a u školama i univerzitetima se sa neskrivenom nostalgijom pripovijeda o propadanju Osmanskog Carstva i njegovom povlačenju iz Bosne.
U srpskim školama i univerzitetima drže se predavanja o novovjekovnom Dubrovniku kao centru Srba rimokatoličke vjeroispovijesti, a dubrovačka književnost se svrstava u korpus srpske književnosti. Predavači se pri tome vode činjenicom da je u to vrijeme srpska etnička svijest bila prisutna među rimokatoličkim stanovništvom na području Dubrovnika. S druge strane, hrvatski profesori odriču svaku povezanost Dubrovnika sa srpskim etničkim imenom, iako je Dubrovnik tek u dvadesetom vijeku postao dio Hrvatske.
Za profesore, studente i učenike u Republici Srpskoj, uopšte nije sporna činjenica da su ratovi koje je srpski narod vodio od 1804. do 1918. imali oslobodilački karakter. Krajnji cilj tih ratova bilo je stvaranje Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije nazvanog Jugoslavija, dakle države u kojoj je ostvaren srpski san: da svi Srbi žive u jednoj državi, zajedno sa ostalim jugoslovenskim narodima, koje su Srbi smatrali za svoju braću. Međutim, u Federaciji Bosne i Hercegovine, srpski oslobodilački ratovi smatraju se pljačkaškim, osvajačkim i genocidnim, koji su za krajnji cilj imali stvaranje "Velike Srbije" tj. Jugoslavije u kojoj su ostali narodi bili u potčinjenom položaju i eksploatisani od srpske hegemonije iz Beograda.
Rat koji je vođen od 1991. do 1995. na tlu bivše Jugoslavije, u Republici Srpskoj se definiše kao Jugoslovenski građanski i vjerski rat, rat u kojem je nestala Jugoslavija, država za koju su Srbi dali oko tri miliona žrtava u dva svjetska rata. Međutim, pozitivna posljedica tog rata je Republika Srpska, nastala kao rezultat odbrane Srba u Bosni i Hercegovini od islamskog fundamenta-lizma i veliko-hrvatskog fašizma, koji su zajedno primijetili istrebljenju srpskog naroda. S druge strane, u Federaciji Bosne i Hercegovine posljednji rat se definiše kao veliko-srpski imperija-listički rat, čiji je cilj bio stvaranje velike srpske države očišćene od bosanskih muslimana i Hrvata. Republika Srpska se definiše kao tvorevina nastala zahvaljujući genocidu.
Prema tome, krupne razlike u shvatanju prošlosti u njenom prezentovanju učenicima i studentima putem nastave istorije u školama i univerzitetima Republike Srpske, s jedne strane, te školama i univerzitetima Federacije Bosni i Hercegovine, s druge strane, sasvim su evidentne. I Srbi u Republici Srpskoj i bosanski muslimani i Hrvati u Federaciji Bosne i Hercegovine, potpuno su uvjereni da oni zastupaju naučnu istinu, a da se oni drugi služe falsifikovanjem i neistinom. Postavlja se pitanje: Gdje se nalazi izlaz iz ovakvog stanja?
Postoji jedno krajnje nedemokratsko i nehumano shvatanje da treba zaboraviti prošlost i okrenuti se budućnosti. Takvo shvatanje zastupaju oni koji potiču iz sredine koja nema dugu istorijsku tradiciju, pa im je pojam istorijske svijesti nepoznat. Oni koji zastupaju ovakvo shvatanje nisu svjesni činjenice da se samo sa jasnom sviješću o prošlosti može krenuti u sigurniju budućnost.
Postoji i mišljenje da treba ukinuti postojeće entitetske obrazovne sisteme i stvoriti jedan zajednički obrazovni sistem za cijelu Bosnu i Hercegovinu. Oni koji zastupaju ovakvo mišljenje zaboravljaju da je Dejtonska Bosna i Hercegovina kompromis između srpske želje za otcjepljenjem i nezavisnošću i želje bosanskih muslimana i Hrvata za unitarnom državom u kojoj će zajedno, kao većina, dovesti Srbe u potčinjen položaj. Bilo kakvo narušavanje tog kompromisa, zvanog Dejtonska Bosna i Hercegovina, može dovesti jedino do destabilizacije i posljedica koje niko razuman ne želi.
Postoji i shvatanje da treba naći kompromis između ovakvih suprotnih shvatanja prošlosti. Međutim, u nauci nema kompromisa. Naučna istina se ne može izmišljati, a ne bi je trebalo ni prećutkivati.
Kao jedno od mogućih rješenja, pominje se i potreba daljeg dijaloga između entitetskih ekspertskih grupa koje će utvrditi šta je naučna istina (iako je to poprilično relativan pojam), a potom, da se utvrđene činjenice prenesu u nastavni proces i nastavni materijal i u obrazovni sistem Republike Srpske i u obrazovni sistem (ili sisteme) Federacije Bosne i Hercegovine. Dosadašnji dijalog, uz obilno posredovanje međunarodnih organizacija, svodio se na uklanjanje "uvredljivih sadržaja" iz nastave u osnovnom i srednjem obrazovanju. Neobično je da se za "uvredljive sadržaje" proglašavaju i činjenice koje je, davno i nedvosmisleno, utvrdila i strana istoriografija (npr. da su bosanski muslimani islamizovani Srbi, manjim dijelom Hrvati). Osim toga, praksa je pokazala da je označavanje "uvredljivih sadržaja" u udžbenicima, samo podstrek za nastavnike u oba entiteta, da upravo tim sadržajima posvete veću pažnju, uz dodatno objašnjenje učenicima, da upravo takve lekcije treba naročito dobro naučiti.
Dejtonska buducnost
Dakle, sasvim je očigledno da je Dejtonska Bosna i Hercegovina duboko podijeljena zamlja. Podijeljena je, prije svega, u svijesti ljudi. Takva podjela ima duboke istorijske korijene, a ona se manifestuje u svim sferama života, uključujući i obrazovanje.
Imajući u vidu iznesene činjenice, može se zaključiti da izlaz iz ovakvog stanja, nije moguće naći, a pri tom zadovoljiti obje ili bolje reći sve tri strane, imajući u vidu stalnu težnju Hrvata u Federaciji Bosne i Hercegovine da obrazuju svoj nacionalni entitet. Uostalom, Hrvati u FBiH nastavu izvode po programima u udžbenicima koji se koriste u susjednoj državi Republici Hrvatskoj, slično kao i Srbi u Republici Srpskoj, koji nastavu izvode po programima i udžbenicima iz Savezne Republike Jugoslavije.
Po našem mišljenju, postojeće stanje nije ni potrebno mijenjati, bar ne u smislu uplitanja u unutrašnje stvari entiteta i nametanja neprihvatljivih rješenja. Točak istorije se ne može vratiti u nazad. I Republika Srpska i Federacija Bosne i Hercegovine imaju potpunu autonomiju u oblasti obrazovanja i puno pravo da nastavu istorije u osnovnim i srednjim školama i univerzitetima, organizuju prema programima u nastavnim materijalima koje smatraju za najadekvatnije. Uostalom, to im je garantovano Dejtonskim mirovnim ugovorom, dokumentom koja je Bosna i Hercegovina organizovana kao veoma složena državna tvorevina.
|
Prijavite se
Registruj se
FAQ
Pretraga
