banjalukaforum.com

Jos jedna fotografija nepoznatog hrvatskog oficira koji je na ovoj slici napisao "Bombardiranje Zemuna 6/4 15". Tokom rata, sve do konacnog zauzeca grada 1915. od strane Nemaca, srpska artiljerija je bombardovala Zemun kao odgovor na bombardovanje Beograda. Napad srpskih topova na danasnju beogradsku opstinu Zemun koji je ovde ostao zabelezen za istoriju, desio se - 6. aprila.

"Srbi i mi" - hrvatski oficir je na ovoj fotografiji zeleznickog mosta sa zemunske strane precizno obelezio ko je i kada rusio most: Srbi u dva navrata, u avgustu i decembru 1914, "mi" tj. austrougraske trupe jednom u decembru 1914. Betonski stubovi nosaci koji se ovde vide sluze i danas u istu svrhu, u nepromenjenom obliku.

Terazije, leto 1916: u centru Beograda Austrougarska monarhija organizuje svecanost povodom podizanja biste cara Franje Jozefa koja se vidi u pozadini - tesko bi se tako dalo pomisliti da je u tom trenutku Beograd okupiran i to nakon izuzetno krvavih borbi koje su se na tim istim ulicama vodile prethodne jeseni, kao i strahotnih zlocina koje su AU vojnici pocinili nad zenama i decom u Sapcu i okolini, dve godine ranije...

Zdravica: grupa austrougarskih vojnika nazdravlja negde u Srbiji, najverovatnije belim vinom, nasutim iz bacve na kojoj su na nemackom napisali sledece reci:

"Svetski rat 1914-15
Rusi i Srbi moraju da umru"

Grupa nemackih vojnika relaksirano pozira za zajednicki snimak kojim ce se ovekoveciti njihov polazak u Prvi svetski rat. Na pivskom buretu stavljenom u prvi plan jasno se uocava ime zemlje u cije osvajanje krecu: belom bojom ispisana je parola "Abreite nach Serbien" (Pohod na Srbiju). Ratna oluja dovesce ih na savsku obalu Beograda vec nekoliko nedelja kasnije. Jesen 1915.

Tradicija: u selu Stubal pored Aleksinca, nemacki oficir snimio je 13. januara 1916. godine ovu grupu lokalnih trubaca. Na pozadini snimka pise: "Zigeuner in Serbien". Rec je o okupaciji Srbije u Prvom svetskom ratu.

na uzvisici u Kosutnjaku na kojoj je 39 srpskih vojnika, uz jednog francuskog i dva britanska, dva dana i noci odolevalo napadima brojnih Makenzenovih odmornih i opremljenih trupa koje su nadirale uz Banovo brdo sa Ade Ciganlije, dok nisu poginuli do poslednjeg, nemacki vojskovodja je naredio da se podigne ovaj spomenik koji postoji i danas.

obilazeci bojiste na Adi Ciganliji, nekoliko meseci nakon bitke, jedan nemacki novinar, napisao je u svom clanku: "Putnice, otidni malo vise na Banovo Brdo pa pogledaj humke onih koji dadose svoje zivote na ovom ostrvu. Tamo pocivaju rame uz rame hrabri branioci i njihovi protivnici iz Nemacke, na domaku Beograda za koji su svi zajedno pali..."

Tokom jesenje ofanzive na Srbiju 1915. nemacke jedinice su trpele konstatne gubitke od srpskih armija koje su se organizovano povlacile, ogorceno braneci svako mesto. Ovo je improvizovano groblje nemackih vojnika u mestu Blace. Takva groblja su mogla da se vide citavim putem kojim je isao napad germanske carevine. Nemci su kasnije, kada su se bitke okoncale, pokusali da neke od ovih grobova premeste u monumentalnu grobnicu na brdu Bagrdan kod Jagodine. Ipak, veci deo nemackih vojnika i dalje, skoro citav jedan vek kasnije, pociva u zemlji tamo gde su i pali...

Poziranje kraj palih saboraca: uredjena grobnica izginulih nemackih vojnika, Raca Kragujevacka, jesen 1915.

Skola u okupiranoj Srbiji, nepoznato mesto. Kraj dece, uciteljice i mesnog popa stoje dva vojnika u austrijskim unformama.

Kragujevac, 1916. Da je rec o fotografiji iz vremena okupacije jasno pokazuje natpis na radnji sa desne strane koji je - na latinici.

jos jedna srpska lepotica pozira nemackom oficiru kraj bunara u nepoznatom selu kraj Krusevca, 1916. godina. Nasa istorija o ovoj godini uglavnom govori iz vizure vojnika koji vode bitke po Kajmakcalanu. Medjutim, da je i u okupiranoj Srbiji u to isto vreme postojao kakav-takav zivot, na ovoj slici svedoce za tu epohu veoma moderan izgled i odeca ove devojke.

Iako pod okupacijom, zivot se i dalje nastavlja: gradnja seoske kuce, u kojoj pored dva seljaka i decaka sa testerom, ucestvuju i dva nemacka vojnika. Leto 1916., nepoznato selo.

Slika siromasne seoske Srbije: nemacki vojnici poziraju ispred uboge kuce od zemlje i trske pred kojom pomireno stoji sama zena koja tu i zivi. Izvan dvorista, tik uz ogradu od pruca i granja vidi se spomenik krajputas, verovatno muzu koji je poginuo na dalekom bojistu u jednom od prethodnih ratova koje je Srbija vodila 1912. i 1913. godine. Kako se jos vidi na ovom snimku, nemacka okupatorska birokratija je ovom zdanju dodelila i kucni broj: G8

Zarobljeni seoski svestenik stoji vezanih ruku kraj dvokolica dok kraj njega jasu nemacki vojnici. S obzirom na njihove slemove, ovo je sigurno snimak iz neke borbe, oktobar ili novembar 1915.

Tri nemacka vojnika poziraju sa zenama i decom u nepoznatom selu, verovatno sama jesen 1915, odmah po ulasku u Srbiju.

Zarobljeni srpski vojnici

Ruski zarobljenici na prinudnom radu na obnovi zeleznicke pruge kraj smederevske tvrdjave, ostecene u tek okoncanoj bici. U daljini se vidi voz, spreman da transportuje ratne potrepstine za nemacku vojsku koja napreduje tokom jesenje ofanzive ka jugu. Nejasno je odakle ovoliki broj ruskih zarobljenika na ovoj lokaciji, a ono sto ova fotografija odlicno prikazuje jesu razmere logistickog poduhvata koji su Nemci sproveli na obali Dunava u Smederevu.

Ruski zarobljenici iskrcavaju ratni materijal sa nemackih brodova za snabdevanje u pristanistu u Smederevu. Ogromna kolicina svih mogucih zaliha koja se vidi na ovoj slici, kao i brodova i vozova, svedoci upecatljivo ne samo o snazi germanske logistike u to doba vec i o ozbiljnim razmerama onoga sa cime se iscprljena srpska vojska suocila te godine.

U ovoj grupi snimljenoj u Smederevu pored nemackih vojnika nalaze se i austrougarski vojnici sa karakteristicnim fesovima: ljudstvo iz Bosne. Alat sa kojim poziraju ukazuje da je rec o inzinjerijskoj jedinici.

Nemci, Austrijanci i Bosnjaci, svi zajedno u Smederevu.

na poledjini ove fotografije, rukom je napisano "Grozdje iz Draginog vinograda". Snimak je nastao kraj Smedereva, a vinograd je pripadao Dragi Masin, supruzi srpskog kralja Aleksandra Obrenovica, koja je sa muzem ubijena u drzavnom udaru u Beogradu, 12 godina pre nastanka ove fotografije. Na slici su Doktor Miler i dve medicinske sestre iz ratne bolnice. Ovaj lekar je nacinio mnostvo snimaka po Srbiji, od Smedereva do Krusevca gde je zavrsen ratni put njegove bolnice - juzno od tog grada nastupali su vec Bugari.

Most pred ulazom u tvrdjavu u Nisu, 1915. Na barjaku se vijori zastava Carevine Bugarske kojoj je pripao ovaj grad kao nagrada za napad na sebi susednu zemlju u jesen te godine. Zbog tog napada, srpska vojska je ka Grckoj morala da se povlaci preko Albanije. To stravicno povlacenje preko zavejanog planinskog masiva Prokletija ostace u domacoj istoriji upamceno pod nazivom "albanska Golgota".

Pravoslavni svestenici bugarske crkve predvode svecanu kolonu tokom obilaska Nisa bugarskog cara Borisa, odmah po njihovom zauzecu ovog srpskog grada u jesen 1915.

Bugarski car Ferdinand vrsi smotru svojih snaga na niskoj tvrdjavi.

"Nisch ist Bulgarien" - nemacki poklon kolebljivim saveznicima za pomoc u savladjivanju Srbije bio je deo njene teritorije. U toj "kruni" za bugarskog cara glavni dragulj bio je grad Nis.

Bugarske komite, ozloglaseni gerilci koji su zestoko napadali srpske jedinice u povlacenju te jeseni.

I srpska verzija iste doktrine: gerilac Milan Aleksic ponosno pozira sa novom brzometnom puskom. Iako deo "neregularnog" sastava, cetnik Aleksic je naoruzan izuzetno modernim oruzjem za to doba, sto ukazuje na drzavnu pozadinu nabavke takve opreme. Prema zarobljenom ljudstvu ovih sastava, neprijatelji su iskazivali posebnu surovost. Ono sto je zanimljivo jeste izgled njegove nosnje - bez potpisa slike, i kraljevske kokarde na kapi, delovalo bi kao da je na njoj Albanac sa Kosova.

zarobljeni srpski top sistema Krupp u niskoj tvrdjavi. Ovaj top je svega petnaestak godina ranije bio kupljen u carskoj Nemackoj dok je srpska dinastija Obrenovic svoje interese videla u toj saradnji. Nasilnim svrgavanjem kralja Aleksandra Obrenovica 1903., dinastija Karadjordjevica interes Srbije je pocela da gleda na suprotnoj strani, sa Francuskom i Velikom Britanijom. Od tada, Kraljevina Srbija je ubrzo vodila cak dva lokalna i jedan svetski rat u kojima je izgubila trecinu svog stanovnistva, po cemu je bila apsolutni rekorder Prvog svetskog rata. Od tog stravicnog rekorda Srbija se demografski nikada nije oporavila...

pijaca u Nisu, 1917. godina. Na radnjama se vec uveliko nalaze nazivi na - bugarskom.

Pogledaj na predzadnjoj slici brku sa fesom... Bosnjak 1/1?

Dalje, gradnja kuce, hmmm Vojvodina... Moguce da je porodica Dojcera... Dalje, pop nije vezan
...

Ma fotke au super, natjerao si me da malo obnovim znanje istorije tog perioda ali ovaj put sa druge strane. Hm, druge?

Jedno drugom do uveta: romska decica koju je nemacki vojnik snimio u okolini Nisa, 1915.

grad Bor, 1915. Nemci su bili veoma zainteresovani za eksploataciju borske rude za svoje ratne napore.

rudari u Boru. 1916.

Austrougarska pesadija uzurbano nastupa kroz osvojeni Krusevac, nekadasnju prestonicu srednjevekovne Srbije. U pozadini se vide crkva Lazarica i ostaci grada Cara Lazara. Ovo je najverovatnije ljudstvo jedne od Zagrebackih pukovnija K.u.K vojske u cijem sastavu su se nalazili Hrvati, Srbi iz Krajine & Like i Zagorci.

Austrougarski vojnici ispred spomenika "Kosovskim junacima" u centru osvojenog Krusevca.

decaci u Nisu

ulica u Skoplju. Turski naziv ovog mesta bio je Uskub pa su mnoge slike iz Prvog svetskog rata tako i potpisane. Skoplje je danas Skopje, glavni grad Republike Makedonije. U vreme kada je nastao ovaj snimak, u leto 1916. u slucaju Skoplja radilo se o gradu koji su Nemci zauzeli kao mesto u sastavu Kraljevine Srbije cija vojska ga je osvojila cetiri godine ranije, u Prvom Balkanskom ratu

Nemacki oficiri razgledaju nepoznato selo u Srbiji. Uocljivo je veoma lose materijalno stanje u kome zive zene i deca sa ove fotografije.

Ratni zlocini nad civilima u crnogorskom gradu Pljevlja, 1916: serijal od nekoliko narednih fotografija poslao je Miljan Djacic. Rec je o vrlo uznemirujucem ali, istovremeno, izuzetno vrednom istorijskom materijalu koji nikada ranije nije javno prikazan. Austrougarski snimatelj je snimio seriju pogubljenja gradjana Pljevalja. Strahota ovih prizora izaziva mucninu i danas, gotovo jedan vek kasnije...

Austrougarska okupacija Cacka: od prizora sa ulice, snimljenog ispred novouspostavljene policijske stanice, napravljena je razglednica sa ovim motivom. Ulice su pune ljudi, dece i prasica, a K.u.K. zandari sve to brizljivo posmatraju. Citav prizor je u ocima austrijskog dizajnera postanskih razglednica odisao atmosferom koja je porucivala "Srbija je pacifikovana". Verovatno snimak iz 1916. ili 1917. godine, ne ranije.

Na Drini cuprija: cuveni most u Visegradu presecen eksplozijom na pola u prvim danima rata, bio je u takvom losem stanju i u jesen 1915. godine. Austrougarski vojnici koriste improvizovani sistem prebacivanja materijala preko brze i nabujale jesenje Drine. Danas se na ovom mostu ne primecuje da je ikada u svojoj istoriji pretpreo ovoliko razaranje...

slika koja je nosila originalni naziv "Izbeglice". Rec je o zenama i deci koje je u zbegu od strahota rata nemacki fotograf zatekao u okolini nekog sela u jesen 1915. godine. Fotografija koja izaziva tugu, posebno kada se posmatra lice decaka u prvom planu...

Komora u srpskom blatu: vojnik sa fesom je iz austrougarskih jedinica regrutovanih od bosanskog stanovnistva.

Most na Moravi u Trsteniku, srusen prilikom povlacenja srpske vojske ka jugu pred nastupajucim nemackim trupama, jesen 1915. Ovaj most ce ubrzo biti ponovo podignut na istim stubovima koji se i ovde vide, i sluzice decenijama nakon Prvog i Drugog svetskog rata. Ipak, bice jos jednom srusen u ratnim desavanjima: u prolece 1999. godine.

"Da nam zivi, zivi rad" - deo prvi:

u leto 1934. godine, pod jakim podnevnim suncem, majstori postavljaju kaldrmu na putu za Zemun koji je vodio preko Mosta Kralja Aleksandra.

Ovo je jedna od do sada potpuno nepoznatih fotografija koje pokazuju da kult teskog fizickog rada - neizostavni deo kasnije popularne istorije u prici o izgradnji Novog Beograda izraslom iz blata i peska uz ogromne napore - ipak nije bio izum & monopol posleratnih vremena nakon 1948. godine.

"Da nam zivi, zivi rad" - deo drugi:

Podizanje nasipa na Dunavu, prekoputa je Ratno ostrvo, jos uvek u nastajanju. Rec je o lokaciji izmedju danasnjeg Hotela Jugoslavija i usca. U pozadini se vidi Zemun sa svojim kulama i zgradama, 1933. godina.

Ovo je jedna od do sada potpuno nepoznatih fotografija koje pokazuju da kult teskog rada - neizostavni deo kasnije popularne istorije u prici o izgradnji Novog Beograda izraslom iz blata i peska uz ogromne napore - ipak nije bio izum & monopol posleratnih vremena nakon 1948. godine.

"Da nam zivi, zivi rad" - III

Fotografija neobicne snage koja prikazuje radnike na izgradnji jednog od najlepsih mostova koje je Beograd ikada imao. 1934. godina

Slicni motivi izgradnje svetskih prestonica iz 1930tih su danas medju zastitnim znakovima velikih gradova. U Beogradu su tokom proteklih decenija dominatni i gotovo ekskluzivni motivi rada & izgradnje bili samo oni od 1948. godine i 1950tih, dok se o velikom gradjevinskom bumu i pravom pretvaranju Beograda iz balkanske pogranicne varosice u grad po evropskim standardima, tokom 1930tih - potpuno cutalo...

"Da nam zivi, zivi rad" - IV

Jos jedna fotografija upecatljive lepote i jakog naboja: radnici u borbi protiv mocvarnog i plavnog terena na izgradnji recnog nasipa na danasnjem potezu od Hotela Jugoslavija do usca.

U daljini se, iza karakteristicne okuke dunavskog rukavca ispred Ratnog ostrva, vidi Beograd. 1933. godina

gradiliste nove i moderne zgrade u centru Beograda, 1933. godina. Ovaj do sada nepoznat i unikatan snimak napravio je nemacki inzenjer koji je radio kao nadzor na ovom gradilistu gde ce uskoro izrasti jedna od najprestiznijih beogradskih modernih palata...

Kako se gradio & sirio Beograd: radovi na sabijanju podloge za asfaltiranje silazne (pesacke) staze sa Mosta kralja Aleksandra, 1934. godina.

Dok parni valjak polako brekce uzbrdo, u pozadini se vide siroke puste poljane na kojima ce vec u narednim godinama krenuti da polako nice Novi Beograd. Sa leve strane izgradice ce kompleks Sajmista, dok se ovde u daljini naziru zgrade tadasnjeg beogradskog aerodroma.

Kako se gradio & sirio Beograd: u pustari danasnjeg Novog Beograda pocinju radovi na podizanju nasipa na Dunavu, od Zemuna do usca, 1934. godina. U pozadini se naziru panorama grada, Topcidersko brdo, Kosutnjak i Avala.
Kamen u prvom planu je namenjen ojacanju obale, a dovozen je improvizovanom prugom od zeleznicke stanice koja se nalazila na mestu danasnjeg hotela Jugoslavija.
Na mestu odakle je snimljena ova fotografija danas se nalaze zgrada SIV i kompleks zgrada Yu Biznis centra.

Izgradnja Mosta Kralja Aleksandra preko Save, 1934. godina. Povezivanje Beograda sa Zemunom, odnosno pocetak prelaska grada na drugu obalu reke.
Noseca armatura je, kako se jasno vidi, bila iz nemacke firme M.A.N, danas cuvene po kamionima koje proizvodi. Ovu fotografiju je snimio takodje Nemac, inzenjer angazovan na izgradnji jednog od najlepsih beogradskih mostova ikad.
U pozadini panorama Kosancicevog venca, sve sa Narodnom bibliotekom i jos nekoliko zgrada u izgradnji...

Jos malo istorije na danasnji dan.

Izborna kampanja 1920. godine. Letak Jugoslovenske demokratske stranke Ljubomira Davidovica o protivkandidatu Nikoli Pasicu iz Narodne radikalne stranke.

Nikola Pasic je danas legendarna istorijska licnost. Njegovo ime nosi jedan od centralnih trgova u Beogradu. Borski rudnici su vec dugo u drzavnom vlasnistvu. Trospratni "coskovi" takodje. A afere su bespovratno iscezle u bespucu istorije...

Rezultat izbora je bio: demokrate 92 poslanika, radikali 91.