banjalukaforum.com

„Lorens od Arabije“ (1962.) bio je veliki holivudski film sa junakom koji je imao nadljudske sposobnosti. U filmu Dejvida Lina glumili su najbolji glumci tog vremena: Piter O`Tul, Omar Šarif, Alek Ginis i Entoni Kvin. Na filmskom platnu su prikazane raskošne ljepote pustinje, i niko nije uspio da na takav način oblikuje imidž Arabije kao autori tog filma.

Međutim, ako vas put nanese u Siriju i Jordan, gdje je čuveni film sniman, dobićete sasvim drugačiju sliku. Tamo je Lorens od Arabije omražen lik, kaže Bjorn Lolej direktor Gete instituta u Damasku. „Film Lorens od Arabije nikada nije prikazan ni na sirijskoj televiziji niti u bioskopu. Lorens na ovim prostorima važi za izdajicu. On je ovdje negativna ličnost“, kaže Lolej.

Lorensu se zamjera da je izdao arapsku revoluciju. Po nalogu Britanaca podstakao je pobunu arapskih plemena protiv Turaka za vrijeme Prvog svjetskog rata. Zamjera mu se da je pobunu podsticao, mada je znao da će Engleska i Francuska podijeliti to područje i da Arapi neće dobiti ništa.

Uloga prijatelja Arapa bila je samo odglumljena. To nije jedina nedosljednost kada se radi o ličnosti Lorensa. On je sam od sebe stvorio mit, prezirao je istinu i istorijsku realnost.

U Oldenburgu je u toku izložba o Lorensu od Arabije, ali sve ono što smo prethodno naveli, na izložbi se ne vidi.

„Lorens je imao sklonost da stvari prikazuje uvijek na novi način. Nije samo Bernard Šo bio čvrsto ubjeđen da se on prema doživljenom odnosio kao glumac ili pjesnik. Oni ga nisu doživljavali kao lažljivca, nego kao sjajnog predstavljača. Tako nastaju mitovi“, kaže kustos izložbe Detlef Hofman.

Možda. Ali to djeluje sasvim naivno. Da li je danas moguće na izložbi uzdizati mit Lorensa i naivno uživati u njegovim pustolovinama. Zar ne bi trebalo da se prikaže njegovo pravo mjesto u istoriji, odnos Orijenta i Oksidenta, nedosljednost njegove ličnosti i njegova megalomanija. Ulogu glumca i hohštaplera Lorensa trebalo je istražiti, ali se u Oldenburgu to nije dogodilo. Na izložbi nema nikakve refleksije.

Počinje sa mnoštvom uvećanih humorističkih stripova koji zauzimaju čitave zidove, izloženo je nekoliko knjiga, dijelovi namještaja iz engleske dnevne sobe i isti tip motora kao onaj na kojem je poginuo Lorens. I naravno, bezbroj fotografija. Posjetiocu koji ne poznaje Lorensov život ti eksponati ne znače mnogo.

Zavadi pa vladaj

Dakle, šta ostaje od mita o Lorensu kada se skine „zvjezdana prašina“? Samo muzejsko i pedagoško sivilo. Naravno da je Lorens važna istorijska ličnost zato što je aktivno učestvovao u stvaranju Bliskog istoka.

Mahmoun Fansa, direktor muzeja u kome se izložba održava kaže: „Ova izložba ne treba da stvara nove mitove niti da oživljava stare. To je moj cilj. Želim da preko Lorensovog lika prikažem istoriju Bliskog istoka.“

To obećanje ova izložba nije ispunila. Mnoge činjenice vezane za Lorensa pomažu da se bolje shvati Bliski istok. Sam Lorens je o strategiji zapada zapisao sledeće:

„Opasnost koja nam prijeti od islama možemo da uklonimo tako što ćemo njegovu osnovu u korijenu podijeliti. Tada će postojati kalif u Arabiji i kalif u Turskoj, koji će se na vjerskoj osnovi boriti jedan protiv drugog, a islam će postati bezopasan, kao što je Sveta stolica bila bezopasna kada su pape bile u Avinjonu.“

Ove riječi zvuče uznemiravajuće aktuelno, ako se uzme u obzir trenutna rasprava između orijenta i zapada.

Autori: Werner Bloch / Željka Bašić-Savić

Odgovorni urednik: Azer Slanjankić